Eten of de kachel aan? Tot voor kort konden we ons niet voorstellen dat we, in Nederland, die keuze ooit zouden moeten maken. Maar dat moment kwam even gevaarlijk dichtbij.
Prijzen van gas
Dankzij het prijsplafond valt het voorlopig mee. Als consumenten betalen we per 1 januari 2023 maximaal 1,45 euro per m3 aardgas. Dat wil zeggen, voor de eerste 1200 kuub aardgas die we gebruiken. Als we meer gebruiken betalen we alsnog de werkelijke marktprijs. In september was dat 3,26 euro. Een jaar geleden was de prijs nog 93 cent.
Prijzen van elektriciteit
De gasprijs is van invloed op de elektriciteitsprijs, want een groot deel van onze elektriciteit komt uit gascentrales.
Bron: CBS
Ook de prijs voor elektriciteit is daarom aan banden gelegd. Voor elektriciteit geldt een maximaal tarief van 40 cent per KWh, tot 2.900 kWh. (Bron: rijksoverheid) Dat is bijna het dubbele van wat we een jaar geleden voor stroom betaalden.
Waarom zijn de energieprijzen zo hoog?
Het zal je niet zijn ontgaan dat dat alles te maken heeft met de oorlog in Oekraïne en onze afhankelijkheid van gas uit Rusland, een land dat ons steeds minder gas levert. Wat ook niet helpt zijn de watertekorten die energiecentrales stil leggen en opdrogende rivieren die het transport van kolen bemoeilijken. Ondertussen blijft onze vraag naar fossiele brandstoffen, ondanks alle goede voornemens, onverminderd groot. En als de vraag groter is dan het aanbod, dan loopt de prijs op. Afhankelijk van het contract met je energieleverancier merk je dat nu al, of later.
Maar ik neem stroom af van Nederlandse wind- en zonprojecten. Waarom betaal ik dan óók de hoofdprijs?
Ja, dat is raar. Voor de ontwikkeling en realisatie van zonnepanelen en windmolens doe je eenmalig een investering. Als ze aangesloten zijn en werken heb je er praktisch geen kosten meer aan. Er komt bijna gratis energie uit. Coöperaties als Zuiderlicht hoeven alleen de investeringskosten terug te verdienen, plus wat rente voor de leden. Maar ook commerciële windparken leveren goedkopere stroom dan kern-, kolen- en gascentrales.
En tóch betaal je vaak net zo veel voor stroom van een windmolen als voor stroom uit een gascentrale. En dát heeft te maken met de werking van de energiemarkt. De energiemarkt is een verzameling van markten. Er zijn bijvoorbeeld lange termijnmarkten waarop je zeg een jaar of verder vooruit kan inkopen en leveren. Er is ook een korte termijnmarkt, de zogenaamde spotmarkt, waar je energie kan kopen en leveren voor het volgende uur of de volgende dag. Op die spotmarkt wordt 30% tot 40% van de elektriciteit verhandeld.
Hoe goedkoper de stroom, hoe eerder die aan de beurt is om te worden verhandeld. Stroom van duurzame bronnen is het goedkoopst, gevolgd door de stroom uit kerncentrales. Daarna komen kolen en gas. Het punt waar vraag en aanbod elkaar treffen is bepalend voor de prijs van álle stroom. Dat is zo afgesproken. Dus, als de wind waait en de zon schijnt, en alle stroom van wind en zon komt, dan is de stroomprijs op de spotmarkt laag. Of bij overproductie zelfs negatief. Zodra er, om aan de totale vraag te voldoen, ook stroom nodig is uit kerncentrales én kolen- én gascentrales loopt de prijs steeds verder op.
Als de stroom van kolencentrales nodig is, krijgen producent van windenergie dezelfde prijs voor hun stroom als de kolencentrale. Dat heet prijsvorming of prijszetting. Daar kunnen we over discussiëren, maar dat hebben we in Nederland op dit moment zo afgesproken.
Zo kan het dus gebeuren dat een aantal (wind-)coöperaties op dit moment slapend rijk wordt. Tegen wil en dank. Ze sluizen het geld terug naar fondsen voor bijvoorbeeld armoedebestrijding, of energiebesparing.
Hoe zit dat bij Zuiderlicht?
De stroom die wíj samen opwekken komt niet op de spotmarkt. De meeste projecten van Zuiderlicht leveren stroom aan de gebruikers van de gebouwen waar ze op liggen. Dat zijn veelal scholen en sportverenigingen. De locaties betalen Zuiderlicht niet meer dan nodig: genoeg om de investering terug te verdienen, plus wat rente voor mee-investerende leden en het Duurzaamheidsfonds. Voorheen was het voordeel van stroom van eigen dak soms marginaal, nu pakt dat gunstiger uit. Zonnestroom is relatief goedkoop.
De panelen op de Geert Groote School, Tennisvereniging Joy, Kinderdagverblijf de Meernhof, het ROC op Maat in West en de Gemeentewerf aan de Theemsweg leveren stroom aan het net. Die stroom verkopen we, los van de spotmarkt, voor een langere tijd aan Greenchoice en OM|nieuwe energie. Daarmee creëren we meer inkomsten dan voorheen, al is er voor duurzame energie wel wettelijk maximum afgesproken.
Niet (veel) meer winst, wél meer risico
Niet alleen de energieprijzen stijgen, ook de kosten van steeds schaarser wordende materialen en dus die van zonnepanelen en windmolens.
Regelingen als de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) en de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) garanderen ons een minimale vergoeding per opgewekte kWh. Die vergoeding is nu meestal ontoereikend om rendabel zonneprojecten te ontwikkelen. De huidige hoge energieprijzen compenseren dat nu, maar daar kunnen we ons voor de totale looptijd van onze projecten niet rijk mee rekenen.
Een dalende stroomprijs, hoe welkom ook, levert dus voor het eerst een risico voor nieuwe projecten – dus níet voor de lopende projecten. In ons volgende jaarverslag zullen we daar nog uitvoerig op ingaan.
Al met al lopen we niet binnen. Wanneer we extra winst maken dan keren we die – zoals altijd – in de vorm van rente uit aan de leden. Dat is echter geen doel op zich.
Wat is dan het doel?
Zuiderlicht heeft als doel om zo snel en zo veel mogelijk duurzame, lokale én betaalbare energie op te wekken. We maken van energie een voorziening in plaats van een commercieel product.
Tot nu toe leveren we de stroom vooral aan de locaties die hun dak ter beschikking stelden. Met een nieuwe Energiewet zal het in de toekomst óók mogelijk zijn om stroom te leveren aan leden. Ook de stroom van bestaande projecten die we nu aan het net leveren. Dat duurt alleen nog wel even. En wij kunnen niet wáchten. Daarom starten we binnenkort met een pilot, om nú al stroom te leveren aan een beperkt aantal leden. Daarover spoedig meer.
Voorlopig richten we ons dus op nog veel meer zonnepanelen, op daken, boven parkeerplaatsen en op tijdelijk braakliggende terreinen in de stad. Dat doen we coöperatief, waarbij we samen zeggenschap houden over gebruik van bronnen, locaties en stroomprijzen. Dat dat belangrijk is, begrijpt ineens iedereen ;-).
En tot die tijd?
Het was altijd al een goed idee om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af te bouwen. En nu helemaal. Om op kosten te besparen. Om de aarde leefbaar te houden. Omdat het kán.
Hoe? Dat kan op veel manieren. Met dikke of slim geïsoleerde gordijnen, met extra laagjes kleding, met tochtstrips, radiatorfolie, een infrarood paneeltje boven je werkplek, et cetera, et cetera. Je weet het. Je deed al wat. En nu even doorpakken ;-).
With a little help
Op zaterdag 15 oktober a.s. is er in West een duurzame markt in en rond De Hallen. Om samen de knop om te zetten. Op donderdag 27 oktoberorganiseert 02025 rond dit thema drie workshops in het Olympisch Stadion. Om het samen te fixen. En op zaterdag 5 november zijn we samen met andere duurzame organisaties bij de Stadsboerderij in Osdorp.
Zien we je daar?
